Kan testi yaptırmanız gerekli mi?
Sıtmanın şu anda veya geçmişte yoğun olarak görüldüği ülkelerden gelen insanlarda kalıtsal kansızlık taşıyıcılığı görülebilmektedir. Çünkü kalıtsal kansızlık taşıyan kişilerin sıtmaya karşı daha iyi korunma özellikleri vardır.
Kalıtsal kansızlık taşıyıcıları sağlıklı kişilerdir. Ancak bu kişilerde düşük ölçüde kansızlık bulunabilir. Bundan dolayı bu kişilerde çok az şikayet görülür.
Hollanda'da Akdeniz ülkeleri, Afrika ve Asya'dan göç etmiş insanlar yaşamaktadır. Birçok Hollandalı'nın ataları da o bölgelerden gelmiş bulunmaktadır. Bu kişiler yukarıda belirtilen kalıtsal özelliklerin taşıyıcısı olabilirler. Bazı durumlarda bu kalıtsal özellikler, çocuklarında thalassemi ve orak hücre hastalığı gibi ciddi kalıtsal kansızlık rahatsızlıklarına sebep olabilir.
Dünya nüfusunun ortalama 20'de 1'i, bir tür kalıtsal kansızlık taşıyıcısı durumundadır. Bu kişiler sağlıklıdırlar ve kendilerinde herhangi bir belirti olmayabilir.
Sıtma hastalığının bulunmadığı bir ülke olarak Hollanda'da kalıtsal kansızlık taşıyıcılarının:
Yaklaşık 1330'da 1'i Kuzey Avrupa kökenli,
Yaklaşık 30'da 1'inin ataları sıtmalı bölgelerden gelmiş,
Yaklaşık 15'de 1'i de yakın geçmişte Akdeniz bölgelerinden (Türkiye, Fas, Italya, Yunanistan, vb.) Afrika, Orta ve Uzakdoğu (Çin, Hindistan, Endonezya, Güney-doğu Asya) ve Karayip (Surinam ve Curaçao vb.) bölgelerinden gelen kişilerden oluşmaktadır.
Genelde kalıtsal kansızlık taşıyıcıları sağlıklı olmalarına rağmen sizin taşıyıcı olup olmadığınızın bilinmesinde yarar vardır. Buna üç sebep gösterilebilir:
Kansızlık çoğunlukla demir hapları ile tedavi edilmektedir. Kalıtsal kansızlık görülen kişilerde ise genellikle bu haplar gereksiz hatta tehlikeli olabilir.
Kalıtsal kansızlık taşıyıcılarında halsizlik gibi şikayetler, folik asit gibi temel gıda maddelerinin eksikliğinden kaynaklanabilmektedir. Bu temel maddeler basit bir şekilde verilebilmektedir.
Üçüncü ve en önemli sebep ise eşlerin her ikisinin de kalıtsal kansızlık taşıyıcısı olmaları durumundadır. Bu sağlıklı eşlerin, ciddi kan hastalığı olan çocukları olma riski vardır.
Kan testi aracılığı ile kalıtsal kansızlık taşıyıcısı olup olmadığınız tespit edilebilir. Bu test, ev doktorunuza müracaat ederek yaptırılabilir. Gerekli olan tek şey sizden bir tüp kan alınmasıdır.
Kalıtsal kansızlık taşıyan bayan ve erkekler sağlıklıdırlar. Dolayısıyla test sonucu taşıyıcı olduğu tespit edilen kişilerin endişelenmesine gerek yoktur. Eğer halsizlik şikayetleri varsa, bu en uygun bir şekilde tedavi edilebilir.
Eğer taşıyıcı iseniz ve çocuğunuz olmasını istiyorsanız, eşinizin de kalıtsal kansızlık taşıyıcısı olup olmadığının bilinmesi sizin için önemlidir.
Kalıtsal kansızlık taşıyıcısı olan sağlıklı eşlerin çocukları da sağlıklı doğabilir. Ancak her hamilelik için 4'te 1 oranında, çocuğun ciddi bir kansızlık hastalığı taşıyarak doğma riski vardır. Ciddi kansızlık hastalığı olan çocukların tamamen iyileştirilmesi henüz mümkün değildir.
Çocuk sahibi olmak isteyen kalıtsal kansızlık taşıyıcısı eşlerin, çocuklarının sağlıklı doğmaları için bu konuda önlem almaları imkanı vardır.
Daha fazla bilgi için ev doktorunuz, uzman doktorunuz veya herhangi bir Kliniksel Genetik Merkezi'ne müracaat edebilirsiniz.
Kandaki Testler
Bağışlamış olduğunuz kanlarda, yapılması zorunlu olan testler,özellikle kan teması ile bulaşan hastalıklara yöneliktir. Hepatit B, Hepatit C, AIDS ve Frengi hastalığı ile ilgili tarama testleri, alınan tüm kanlarda yapılmaktadır. Özellikle Hepatitlerin toplumdaki rastlanma sıklığının oldukça yüksek olduğu düşünülürse, bu tarama testleriyle gerek donörün (Kan bağışı yapan kişinin), gerekse kanı alacak olan hastanın bir çok riske karşı korunması sağlanmaktadır.
1997-2000 yıllarını içeren test sonuçları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:
Tarama Testi
Yapılan Test Sayısı
Pozitif Sayısı
Rastlanma Oranı
HBsAg (Hepatit B)
59.641
2789
% 4,68
Anti-HCV Ab (Hepatit C)
58.320
684
% 1,17
Anti-HIV 1/2 Abs (AIDS)
58.834
0
% 0,0
RPR (Sifiliz)
57.546
42
% 0,07
Hepatit B (HbsAg) , Hepatit C (Anti-HCV Abs) ve HIV (Anti-HIV Ab)' ın taraması için ELISA (Kan merkezimizde tam otomatik elisa ve mikroelisa kullanılmaktadır ) yöntemi kullanılırken; Frengi taramasında RPR tarama testi kullanılmaktadır.
Kan merkezimizde her gün rutin olarak, tarama testleri yapılmaktadır.
Eskişehir bölgesinde, bizim yapmış olduğumuz çalışmalarda, henüz pozitif bir AIDS vakasına rastlanmamıştır. Tarama testlerinde AIDS şüphesi bulunan kan numuneleri, Ankara Kan Merkezi'ne konfirmasyon testleri için rutin olarak gönderilmektedir. Diğer testlerin pozitif çıkması halinde ise, şahıslardan tekrar kan numunesi alınarak, kontrol testleri yapılmaktadır. Zira, kan alımı sırasında geçirilmekte olan bir hastalığın veya alınmış bir kimyasalın testleri yanıltma ihtimali her zaman mevcuttur. Yukarıda bahsedilmiş olan testler, kan bağışı sonrasında rutin olarak ve herhangi bir ücret söz konusu olmadan yapılmaktadır.